Ordensburg nad Krosinem

Ordensburg lata 1933-1936

Okres panowania III Rzeszy odcisnął swój ślad w krajobrazie Złocieńca, pozostawiając dwie wysokie wieże górujące nad krajobrazem miasta. Obiekt wśród mieszkańców jest rozpoznawany jako obecne koszary wojska polskiego, historia nazistowskiego ośrodka szkolenia kadr kierowniczych dla NSDAP jest również dobrze znana. Kompleks wciąż oddziałuje na wyobraźnię, jego niedostępność oraz majestatyczne budowle są pożywką do snucia niesamowitych miejskich legend. Publikacje książkowe oraz gorące dyskusje na forach internetowych poświęconych militariom sprawiają, że to miejsce staje się bardziej rozpoznawane i chętniej odwiedzane. Większość turystów musi się zadowolić widokiem z za płotu, bądź przy odrobinie szczęścia trafić na dni otwarte jednostki „Święto Brygady”, które odbywają się raz do roku w okresie letnim.

Trzeba wspomnieć, że powstały trzy takie ośrodki na terenie nazistowskich Niemiec, wznoszone w tym samym czasie. Obecnie przyjmuje się, że architektura, jak i nazwy miały nawiązywać do średniowiecznych zamków krzyżackich. W dobie narodowego socjalizmu nawiązywanie do historii było jednym z głównych narzędzi propagandy. Lokalizacje wszystkich ośrodków są dobrze znane, pierwszy znajduje się na wzgórzach Eifel w obecnych zachodnich Niemczech. Nazwano go Vogelsang (Ptasia pieśń) od 2006 roku dostępny do zwiedzania. W Bawarii, południowej części nad doliną Iller, powstawał drugi ośrodek NS-Sonthofen. Trzeci to Ordensburg am Krossinsee – Złocieniec. Ordensburgi miały służyć indoktrynacji młodzieży w duchu narodowo socjalistycznym. Budowę tego typu obiektów finansował początkowo Niemiecki Front Pracy (DAF).

Vogelsang

Budowę ośrodka nad Krosinem rozpoczęto od uroczystego złożenia kamienia węgielnego 22 kwietnia 1934 roku. Podczas uroczyści w fundamentach okrągłej wieży ciśnień umieszczono metalową puszkę będącą swojego rodzaju kapsułą czasu, w której ukryto poza standardowymi przedmiotami takimi jak dokumenty, urzędowe pieczęcie, ówczesne gazety oraz będące wtedy w obiegu monety i banknoty. Wyróżniającym się przedmiotem jest film przedstawiający obchody 600-lecia Złocieńca, które miały miejsce we wrześniu 1933 roku¹.

Umieszczenie kapsuły

Wszystkie trzy ośrodki otwarto jednocześnie 24 kwietnia 1936 r. Ośrodek Ordensburg w ówczesnym Falkenburgu otworzył osobiście Adolf Hitler. Pierwsi wyszkoleni ordensjunkrzy opuścili ośrodek w Złocieńcu w 1939 roku. Szkolenie w Ordensburgach nie było dostępne dla wszystkich. Dokonywano staranie zaplanowanej selekcji. Według zarządzenia Arbeitsanweisung nr 13/1938 o przyjęcie na kurs ubiegać się mogli jedynie mężczyźni o niemieckim obywatelstwie w wieku od 23 do 26 lat. Kandydat musiał mierzyć minimum 160 centymetrów i nie mógł nosić okularów, ponadto konieczne było zaświadczenie o zdolności do zawarcia związku małżeńskiego i aryjskim pochodzeniu. Musiał mieć odbytą służbę wojskową i służbę pracy (RAD). Powinien nie tylko być członkiem lub kandydatem do partii, ale i zasłużyć się pewną aktywnością w NSDAP².

Złocieniecki kompleks nie został w pełni ukończony. Spośród planowanych czterech wież powstały tylko dwie pięćdziesięciometrowe, trzeciej nie ukończono, a jej fragment rozebrano w latach sześćdziesiątych. Planowano aby wieże były skrajnymi elementami budynku „domu wiedzy”. Zbudowano amfiteatr, parterowe budynki mieszkalne dla kadetów, hotel „gasthaus”, kompleks budynków administracyjnych z kilkoma dziedzińcami, spalarnię śmieci oczyszczalnię ścieków i dużo innych pomniejszych obiektów. W marcu 1945 teren Ordensburga nad Krosinem zajęła Armia Czerwona. W 1948 roku teren przejęło wojsko polskie.

Obecnie tereny nad jeziorem Krosinem zajmuje 2 Brygada Zmechanizowana Legionów im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Obiekt dawnego Ordensburga dzięki 2 BZ nie popada w ruinę jak np. pozostałości opuszczonego poligonu Gross Born (Borne Sulinowo). Dzięki temu możemy choć z daleka podziwiać ogromne „kominy” w Budowie.

tekst: Michał Kaliniak

Przypisy:

1.  R. Sawiński, J. Leszczełowski, Od nazistowskiej twierdzy do polskich koszar. Historia obiektu w Budowie koło Złocieńca, Warszawa 2008, s. 25-33

2. www.polskaniezwykla.pl/, dostęp z dnia 24/08/2016